Inleiding

In 2015 heeft de gemeente op verschillende manieren vorm gegeven aan haar ambitie om samen met inwoners, bedrijven en organisaties plannen voor de stad te maken en om hun ideeën en initiatief daarvoor zo veel mogelijk ruimte te geven. Zo werkte de gemeente het afgelopen jaar vanuit de visie 'Zaans Evenwicht' samen met inwoners, bedrijven, organisaties en andere overheden aan een toekomstbestendige stad. Door middel van MAAK.Zaanstad werd in de stad en online van gedachten gewisseld over de toekomstige ontwikkelingen van Zaanstad.

Het jaar 2015 was ook het eerste jaar waarin de gemeente verantwoordelijk werd voor de uitvoering van de nieuwe Participatiewet, de Jeugdwet en de vernieuwde Wmo. De ervaringen in het eerste jaar zijn positief. Zaanstad is op tijd gestart met de voorbereidingen en het afsluiten van de contracten met zorgaanbieders. Daardoor is het goed gelukt om in het eerste jaar deze nieuwe taken naar behoren uit te voeren. Er hebben zich geen grote incidenten voorgedaan en Zaanstad is op dit terrein positief in het nieuws gekomen. We hebben weinig klachten en relatief weinig bezwaren ontvangen van bewoners over de omvangrijke transitie.

Financiën

De gegeven financiële kaders bleken in 2015 toereikend te zijn om de nieuwe taken, zoals in het sociaal domein, uit te voeren. Uit de verantwoording op de programma’s blijkt dat Zaanstad op koers ligt met het realiseren van de doelen die zijn geformuleerd in de begroting.
Door een aantrekkende economie en groei van de stad kunnen we weer een start maken met investeren.

Opvang vluchtelingen
In 2015 is Nederland geconfronteerd met een toestroom van een groot aantal vluchtelingen. Zaanstad vangt een aanzienlijk deel van deze vluchtelingen op. Het afgelopen jaar is geïnvesteerd in de (nood)opvang en ondersteuning van vluchtelingen, maar ook in verdere ondersteuning van en aan vluchtelingen. Bijzonder is de grote betrokkenheid en inzet van de Zaanse samenleving bij de opvang. Zo organiseert een groep van ruim 500 vrijwilligers op verschillende plekken activiteiten en taallessen. Zaanstad heeft de opgelegde taakstelling voor de huisvesting van statushouders nagenoeg behaald.

Voorzichtig economisch herstel
Het afgelopen jaar laat een voorzichtig economisch herstel zien. Door een aantrekkende economie en groei van de stad kunnen we weer een start maken met investeren. De gemeente heeft het afgelopen jaar, met de economische structuurvisie als leidraad, geïnvesteerd in een verdere verbetering van het ondernemings- en verblijfsklimaat van de stad, en met resultaat, zoals de detailhandelvisie.

Het afgelopen jaar zijn er meer nieuwe bedrijven in Zaanstad gevestigd. Ondanks verbeteringen in economisch en vestigings- en ondernemingsklimaat is de werkgelegenheid per saldo niet verbeterd. Dit komt onder ander andere door dat bedrijven zijn vertrokken uit Zaanstad. Maar ook de achterblijvende groei in bepaalde sectoren, zoals de zorgsector en het gegeven dat meer personen zich melden op de arbeidsmarkt. Om de werkgelegenheid te verbeteren is met betrokken partijen de Strategische Agenda Werkgelegenheid vastgesteld. De ambitie is 5000 banen in 2020.

Door het aantrekken van toerisme en een groot evenement als Stad aan de Zaan heeft Zaanstad meer inkomsten binnengehaald. In twee jaar steeg het aantal bezoekers aan de Zaanse Schans met een half miljoen naar 1,9 miljoen. Daarnaast heeft het nieuwe Zaanse centrum, dankzij programma Inverdan een aantrekkingskracht op toeristen door een gevarieerd en aantrekkelijk aanbod. Toerisme als economische sector is het afgelopen jaar dan ook sterk gegroeid.

Ontwikkelingen in het maatschappelijk domein
Binnen het maatschappelijk domein wordt op nieuwe manieren gewerkt. Sociale wijkteams en Jeugdteams vormen daarin de spil. Met interdisciplinaire teams in de wijken lukt het beter om in te gaan op de vraag en behoefte aan ondersteuning bij bewoners. Samenwerking met andere spelers in de wijk is groeiende. Het lukt de teams veelal om met bewoners tot oplossingen ‘op maat’ te komen die aansluiten bij wat men zelf met behulp van het eigen netwerk en/of vrijwilligers kan betekenen. Sociale Wijk- en Jeugdteams kunnen bijvoorbeeld met een flexibel budget inspelen op financiële knelpunten die het meedoen in de samenleving belemmeren. Dat is één van de manieren waarop we proberen om armoede bij gezinnen proactief bij de kop te pakken.  

Door financiële meevallers voor het sociaal domein als gevolg van de nieuwe verdeelsleutels, zoals in de mei circulaire van 2015 duidelijk werd, is het beeld voor de komende jaren positief. Het biedt Zaanstad de mogelijkheid om de beoogde vernieuwingen in te zetten binnen het budget dat vanuit het Rijk beschikbaar wordt gesteld, hoewel we dat nog niet met zekerheid kunnen beoordelen. Of  we met de ingezette werkwijzen ook de effecten bereiken, zoals die zijn beoogd in de visie op de uitvoering van de drie decentralisaties en de perspectieven op de sociale wijkteams en jeugdteams, die door de raad respectievelijk in 2012 en 2014 zijn bekrachtigd, kunnen we nog niet goed beoordelen. Daarvoor is het nog te vroeg.

De regelgeving rondom de Participatiewet maakt flexibiliteit in de uitvoering niet eenvoudig. We zien dat de verwachtingen met betrekking tot de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt worden bijgesteld en dat we met veranderende verhoudingen op de arbeidsmarkt te maken hebben. Dit is aanleiding om nog meer te zoeken naar een integrale benadering van ‘de cliënt’, als bewoner en lid van een gezin en een (wijk)gemeenschap.

Samenwerking met partners; inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties
De gemeente heeft zich het afgelopen jaar ingezet op samenwerking met de Zaanse samenleving. Zaanstad wil een gemeente zijn die weet aan te sluiten op haar omgeving en haar bijdrage levert aan steeds wisselende opgaven. Steeds vaker zijn inwoners, ondernemers, maatschappelijke partners en gemeente samen verantwoordelijk en gaan zij in gezamenlijkheid aan de slag met ideeënvorming en uitvoering van maatschappelijke opgaven. Hieronder volgt een aantal mooie voorbeelden waarbij samengewerkt wordt met de Zaanse samenleving:

• Met betrekking tot duurzaamheid zijn kennisplatformen met maatschappelijke partners gevormd die bijdragen aan het informeren over verduurzamen (denk aan websites als Duurzaam.nl en Saenz.nl). Daarnaast zijn Energiecafés geïntroduceerd om inwoners, bedrijven en gemeente kennis en ervaring te laten delen over energiebesparing, duurzame energie en innovatie.
• Bij het onderhouden van de openbare ruimte worden in toenemende mate instellingen, maatschappelijke organisaties en bedrijven- en winkeliersverenigingen betrokken. Daarnaast is de gemeente in 2015 doorgegaan met groenadoptie in de openbare ruimte en is deze verbreed. Inmiddels zijn er 156 initiatieven, waarvan 53 dit jaar gestart. Naast groenadoptie is door de gemeente ingezet op het vergroten van participatie ten aanzien van het verwijderen van zwerfaval. Zo zijn er afspraken gemaakt met winkeliers in winkelcentra Krommenie, Wormerveer en Inverdan om te komen tot gezamenlijk aanpak voor een schoon winkelcentrum. Zo zal in HoogTij het beheer en onderhoud verlopen middels een parkmanagement-organisatie.
• In 2015 zijn pilots gestart met jeugdboa’s met ondersteuning van het horecateam in het weekend en op de verdubbeling van de inzet op afval in Poelenburg. Alle pilots laten vooralsnog een positief effect zien. De horeca was dit jaar zelf voortrekker was van het nieuwe horecaconvenant met politie en gemeente. Met hen wordt binnen Inverdan gewerkt aan een terrassenbeleid voor het Damgebied, vooruitlopend op de herinrichting van de Dam in 2018.
• Daar waar mogelijk faciliteert de gemeente Zaankanters bijvoorbeeld met betrekking tot maatschappelijke accommodaties. In de wijk zijn nieuwe allianties ontstaan, er is samen met vrijwilligers nieuw beleid ontwikkeld, zoals Platform Aan de Zaan en zijn buurthuizen verzelfstandigd en in eigen beheer gekomen van de bewoners.

Bevorderen aantrekkelijk woonklimaat
Ten aanzien van het bevorderen en het creëren van een aantrekkelijk woonklimaat is in 2015 de woonvisie en de uitvoeringsagenda vastgesteld. Er is gestart met het maken van afspraken voor 4 jaar met corporaties en de bouwopgave van 600 woningen per jaar. We zien dat de Zaanse woningmarkt weer aantrekt. Zo ontwikkelt het project de Zaandijkerkerk zich voorspoedig. Er is een subsidie van uit de Uitvoeringsregeling subsidie stads- en dorpsontwikkeling (USSD) van de provincie Noord Holland binnengehaald. Mede hierdoor hebben bedrijven en ontwikkelaars aangegeven mee te willen doen met dit project.

Organisatie verandert mee
De gemeente wacht niet af, maar heeft een actieve houding en gaat vlot aan de slag met nieuwe opgaven. De nieuwe opgaven vragen veel van de medewerkers in de organisatie. Zij moeten samen met inwoners en partners flexibel inspelen op nieuwe ontwikkelingen op nieuwe ontwikkelingen en opgaven. Daarvoor ontwikkelt de organisatie leertrajecten, waarin partners meedoen. Zo heeft de gemeente, anticiperend op de nieuwe Omgevingswet, het afgelopen jaar een programma opgezet dat de organisatie helpt bij het implementeren van deze wet. Het programma draagt bij om zoveel mogelijk in de geest van de Omgevingswet te werken.

In 2015 is ingezet op het vernieuwen van de website en het digitaliseren van meer vergunningen en processen. Hierdoor wordt de gemeentelijke dienstverlening van Zaanstad voor inwoners en bedrijven steeds makkelijker en eenvoudiger. Zaanstad heeft de laatste jaren nadrukkelijk ingezet op maatwerk, ontkaderen, de informele methode en het verminderen van procedures en regeldruk. Dat zien we terug in de aantallen bezwaar- en beroepszaken. Die zijn gedaald ten opzichte van voorgaande jaren.

Financiën

Het financiële resultaat over 2015 bedraagt € 10,3 mln. positief. Bij de laatste bijstelling van de begroting (via de Najaarsrapportage) sloot de begroting met een batig saldo van € 3,9 mln..

Ten opzichte van de prospectie bij Najaarsrapportage heeft zich richting einde jaar een verdere verbetering voorgedaan van € 6,4 mln. Met name ontwikkelingen die zich manifesteerde na vaststelling van de Narap waren daar debet aan:

Analyse van het resultaat op hoofdlijnen

Bedragen x € 1 mln.

Ten opzichte van voorgaande jaren kent de ontwikkeling van het resultaat het volgende verloop gedurende het jaar:

Omvang  en ontwikkeling resultaat afgelopen 5 jaren:

Bedragen x € 1 mln.

Voor een integraal overzicht van het resultaat per programma verwijzen wij u naar Hoofdstuk 4.1 (Resultaatmodel), in hoofdstuk 4.2 is een uitgebreidere analyse van het resultaat is opgenomen.
Per programma is er toelichting op programma niveau opgenomen.

Het BBV maakt een onderscheid tussen resultaatbepaling en resultaatbestemming. Alle baten en lasten dienen via de programmarekening te lopen. De gemeente mag geen baten of lasten rechtstreeks in het eigen vermogen muteren.
De mutaties in het eigen vermogen vinden plaats door middel van de resultaatbestemming. Het resultaat vóór bestemming bedraagt € 208 negatief. Per saldo is € 10.547 onttrokken aan de reserves, zodat het uiteindelijke nog te bestemmen resultaat over 2015 € 10.341 bedraagt. Dit bedrag is afzonderlijk vermeld onder het eigen vermogen in de balans.

De omvang van uw reserves bedraagt ultimo 2015 circa 15,6% van het balanstotaal (2014: 14,8%). Ultimo 2015 bedraagt het saldo van deze reserves € 111,5 mln. (2014: € 109,6 mln).
De direct beschikbare weerstandscapaciteit van bedraagt in 2015 € 33,3 mln. en ligt daarmee boven de bandbreedte volgens de vastgestelde kaders uit de nota Weerstandsvermogen en Risicomanagement.

Voor een nadere duiding van de financiële positie verwijzen wij naar de paragrafen treasury en weerstandsvermogen van deze jaarstukken.