Ruimtelijke- en gebiedsontwikk

De gemeente maakt een gedifferentieerde aanpak mogelijk voor de stad, waarbij we ruimte geven waar het kan en sturen waar het moet.

In gebieden waar ontwikkeling van grote strategische betekenis is voor de hele stad neemt de gemeente een actieve en trekkende rol. Het college beschouwt monumenten per definitie als van grote strategische waarde. Waar verandering wenselijk is, maar niet van groot strategisch belang, is de gemeente faciliterend aan de initiatieven van bewoners, ondernemers en ontwikkelaars. Tegelijk zijn er gebieden waar het behoud en beheer van (cultuurhistorische) kwaliteit centraal staat en de gemeente juist als hoeder de norm stelt en bewaakt. Tot slot is het in grote delen de opgave om een nieuwe balans te vinden tussen de ruimte voor ontwikkeling en de bescherming van alle belanghebbenden. In deze gebieden worden regels die vooral als hinderlijk worden ervaren teruggedrongen en wordt ruimte gegeven waar dat kan.

Met de “Leidraad Ruimtelijke Kwaliteit” wordt vastgelegd hoe dit voor het onderwerp ruimtelijke kwaliteit op hoofdlijnen doorwerkt. Tegelijkertijd wordt op gebiedsniveau in de bestemmingsplannen de planologisch juridische vertaalslag gemaakt. Daarnaast evalueren we de ruimtelijke structuurvisie om vervolgens samen met partners en belanghebbenden in de stad te komen tot een omgevingsvisie voor Zaanstad. 

Het toepassen van vernieuwende strategieën zoals het burenakkoord, ontwikkeling met minimale kaders van de twee pilotgebieden (gasfabriekterrein Krommenie, Fortuinlaan) en aanpassing van regelgeving zodanig, dat tijdelijk gebruik of herbestemming wordt vereenvoudigd en particulier opdrachtgeverschap wordt gestimuleerd, geeft invulling aan het begrip ruimte geven. 
Het project knooppuntontwikkeling is vanuit RO, in samenwerking met de provincie, een strategisch project waar de gemeente regisseert, capaciteit inzet en maatwerk levert.

• Vaststellen van Leidraad Ruimtelijke Kwaliteit
• Opstellen bestemmingsplannen
• Evaluatie ruimtelijke structuurvisie (en economische structuurvisie) ten behoeve van een omgevingsvisie voor Zaanstad
• Toepassen van strategieën voor ruimte geven (fysieke regeldruk)
• Knooppuntontwikkeling i.s.m. provincie
• Inventariseren van braakliggende terreinen/leegstaande panden in prioritaire gebieden
• Pilot projecten evaluatie en vervolg
• Inspirerend Plan voor de Stad

Zaanstad is in 2015 gestegen op de woonaantrekkelijkheidsindex van de Atlas der Nederlandse gemeenten, van plaats 29 in 2014 naar 27 in 2015. Dit komt onder andere door (lichte) stijging op onderdelen zoals bereikbaarheid van banen, cultureel aanbod, veiligheid en percentage koopwoningen.
Het Inspirerende Plan voor de Stad is halverwege 2015 omgedoopt tot MAAK.Zaanstad. Op 9 oktober 2015 heeft de raad het startdocument besproken en daar een positieve zienswijze op afgegeven. Onder de vlag van MAAK.Zaanstad werd de laatste maanden van het jaar in de stad en online van gedachten gewisseld over de toekomst van Zaanstad. In 2016 worden de uitkomsten verwerkt tot een toekomstbeeld met een daaraan gekoppelde uitvoeringsagenda en investeringsstrategie.  
 
De leidraad Ruimtelijke Kwaliteit heeft in 2016 zijn definitieve vorm gekregen. Het najaar stond in het teken van afstemming in de ruimtelijke keten en overleg met portefeuillehouders over de verdere uitwerking. Bestuurlijke vaststelling staat gepland voor het eerste kwartaal van 2016. Gekeken naar de bestemmingsplannen zien we dat de focus vooral gericht is geweest op het tot een goed einde brengen van de lopende bestemmingsplanprocedures. De opdracht om de bestemmingsplannen actueel te houden stond afgelopen jaar onder druk. Dit mede doordat een aantal plannen complexer bleken te zijn dan verwacht.  

Afgelopen jaar is er een grondige analyse gemaakt van de 'staat van de stad'. Hierin zijn ook de doelstellingen en voorgenomen ontwikkelingen uit de Ruimtelijke en Economische Structuurvisies meegenomen. In 2016 wordt gestart met het maken van een omgevingsvisie voor Zaanstad. 

In 2015 is geëxperimenteerd met nieuwe strategieën zoals het burenakkoord en de pilot Ruimte Geven. De Fortuinschoollocatie is inmiddels verkocht aan een ontwikkelaar, waarbij de gemeente geen extra criteria heeft gesteld aan de verkoop anders dan de prijs. Hierbij is wel duidelijk gemaakt dat het verkrijgen van draagvlak bij omwonenden door de ontwikkelaar een belangrijk aandachtspunt is voor de gemeente in het verdere proces. De evaluatie van de pilots volgt in de loop van 2016. Wanneer er onvoldoende resultaten of ervaringen zijn (zoals te weinig initiatieven gerealiseerd  door middel van het burenakkoord of als het proces van de Fortuinschool nog onvoldoende resultaten laat zien) vinden de evaluaties later plaats. 

Zaanstad doet mee met de pilot Zaancorridor waarin de provincie Noord-Holland het voortouw neemt. Dit alles in het kader van knooppuntontwikkeling. Eind 2014 is een intentieverklaring getekend en afgelopen jaar is gewerkt aan het opstellen van het uitvoeringsprogramma.

Het inventariseren van braakliggende terreinen en leegstaande panden zal naar verwachting onderdeel worden van het traject van MAAK.Zaanstad. 

Een goede balans tussen de beschikbaarheid, betaalbaarheid, kwaliteit en diversiteit van de woningvoorraad.

Toegankelijke woningvoorraad (voldoende, passend en betaalbaar)
Om de toegankelijkheid van de woningmarkt te vergroten zal de gemeente met de corporaties afspraken moeten maken over het beter benutten van de betaalbare voorraad en instrumenten die de doorstroming bevorderen. Tijdelijke huurcontracten en flexibel huren dragen daaraan bij, maar vereisen landelijke regelgeving.  Zaanstad werkt samen met corporaties en zorgaanbieders aan een effectieve afstemming tussen wonen, zorg en welzijn. Daarbij wordt o.a. gekeken naar de gevolgen van sluiting van verzorgingshuizen. Regionale samenwerking biedt kansen waar het gaat om een gezamenlijke strategie ten aanzien van het aantrekken van nieuwe investeerders op de Zaanse woningmarkt. Een groot deel van de vraag zal door hen ingevuld moeten gaan worden. De mate waarin vraag en aanbod op elkaar aansluiten zal gemonitord worden. 

Een kwalitatief goede woningvoorraad
Op lokaal niveau levert de gemeente een bijdrage aan kwaliteitsverbetering van de bestaande woningvoorraad, o.a. door het ontwikkelen van een financieel  instrumentarium voor funderingsherstel (zoals BKZ), via duurzaamheidsprojecten rond afname van energieverbruik (Klimaatprogramma) en via het project Comfortabel Wonen.

Diverse en evenwichtige verdeling van de woningvoorraad
De gemeente maakt afspraken met corporaties over verkoop, liberalisatie en sloop/nieuwbouw van sociale huurwoningen.  Deze afspraken moeten helpen segregatie te voorkomen en de Zaanse wijken leefbaar en aantrekkelijk te houden. Omdat Zaanstad opereert binnen een regionale woningmarkt zal Zaanstad erop aandringen dat ook de in 2014 ondertekende intentieverklaring over verdeling van de  betaalbare woningvoorraad  binnen de metropoolregio wordt uitgewerkt.  In 2015 treedt de nieuwe Huisvestingswet in werking. Sturing op de woonruimteverdeling is voortaan alleen mogelijk door middel van een huisvestingsverordening. De wet vereist ook afgifte van huisvestingsvergunningen. De vigerende afspraken rond de woonruimteverdeling worden getoetst aan de nieuwe regelgeving. 
  
Een actuele woonvisie
In 2008 zijn de ambities op het gebied van wonen samengebracht in de woonvisie Zaans Mozaïek. Hoewel de hierin gestelde beleidsopgaven nog steeds actueel zijn vraagt de visie om een herijking en uitvoeringsprogramma met gerichte activiteiten waarin duidelijk is wat voor interventies gewenst en noodzakelijk zijn en wat voor inzet van de gemeente en andere partijen verwacht wordt. Een actuele gemeentelijke woonvisie wordt in het kader van de nieuwe Woningwet (invoering naar verwachting in 2015) bepalend voor de werkzaamheden van de corporaties en wordt gevolgd door het maken van concrete prestatieafspraken. Daarbij gaat het over thema’s als nieuwbouw van sociale huurwoningen, verkoop of liberalisatie van woningen door de corporatie, betaalbaarheid, bereikbaarheid, kwaliteit en duurzaamheid van de woningvoorraad, menging van wijken en huisvesting van ouderen. Voor kansrijke projecten door commerciële marktpartijen kan de gemeente de rode loper uitleggen. Investeerders/beleggers worden een belangrijke speler als het gaat om nieuwbouw in het vrije sector huursegment. Vanuit de gemeente worden mogelijkheden voor eigen initiatief en zelfbouw in gang gezet. 

• Woonvisie en uitvoeringsprogramma actualiseren
• Prestatie-afspraken maken met corporaties
• Regionale verordening woonruimteverdeling vaststellen

In oktober 2015 zijn de woonvisie en de uitvoeringsagenda vastgesteld. In maart 2015 hebben we hiervoor een geslaagde woonalliantiefabriek gehad, waarbij we met een diverse groep aan partijen en belanghebbenden uit de stad hebben gekeken hoe we de woonvisie kunnen realiseren. Dit heeft mooie inzichten gegeven. De gemeente is daarna meteen van start gegaan met het maken van afspraken met corporaties. Dit zal in het tweede kwartaal van 2016 leiden tot een raamovereenkomst voor 4 jaar met corporaties en huurdersorganisaties. Dankzij het aantrekken van de economie en de vraagontwikkeling is in 2015 meer woningbouwontwikkeling opgestart. Dit past binnen de ambities van het college om 600 woningen per jaar te realiseren, maar vergt ook veel gemeentelijke begeleiding en capaciteit omdat het om een grote hoeveelheid plannen gaat. In het proces van de kadernota en begroting zal dit onderwerp van gesprek zijn. Tot slot is in december de regionale huisvestingsverordening vastgesteld.

Initiëren, faciliteren en begeleiden van initiatieven, plannen en  projecten die bijdragen aan het behouden en versterken van de kwaliteiten van het buitengebied en het recreatieve medegebruik.

Een goede inpassing van de bouwinitiatieven in het buitengebied en aan de stadsranden zijn bepalend voor de kwaliteit van het landschap. Daarbij speelt dat de landbouw extensiveert en voor leegkomende opstallen nieuwe functies nodig zijn. Met het project verbrakking Westzaan worden belangrijke natuurdoelen bereikt. De afronding van het beheer en de inrichting van de Kalverpolder is een voorbeeld waarbij meerdere partijen aan het herstel en de toekomst van het gebied werken. Er zijn recreatieve projecten in de uitvoeringsfase die voortkomen uit lopende programma’s, zoals tussen IJ en Z en het waterplan. Nieuwe fiets- en wandelpaden staan vanaf 2015 in de planning en komen op plekken waar nog ontbrekende schakels zijn, met name in de zones tussen stad en buitengebied. De agrariërs worden gestimuleerd om boerenlandpaden aan te leggen, zodat het landschap voor de wandelaar beter toegankelijk is.

• Respecteren van de rode contour bij vergunningverlening
• Adviseren bij bouwplannen over landschappelijke inpassing conform het beeldkwaliteitsplan buitengebied
• Faciliteren uitvoering verbrakking Westzaan
• Afronden uitvoeringsprogramma Inrichting & Beheer Kalverpolder
• Inhoudelijke en bestuurlijke bijdrage aan beheerplannen voor Natura 2000
• Gewenst toekomstperspectief voor het buitengebied uitwerken als onderdeel van het Groen- en Waterplan
• Met samenwerkingspartners de gestelde doelen verwezenlijken
• Uitvoeren Waterplan Zaans Blauw en het Gebiedsplan Buitengebied
• Uitvoeren projecten Tussen IJ en Z in de Omzoom en Noorderveen
• Onderzoek aanleg tweede deel Voetpad Guisveld

Binnen het beeldkwaliteitsplan buitengebied wordt bestaand bebouwd gebied (rode contouren) bij vergunningverlening gerespecteerd.
Sinds eind 2015 is de bezetting voor het begeleiden van het traject ‘faciliteren uitvoering verbrakking Westzaan’ op orde waardoor er een start mee kan worden gemaakt in 2016.
De afronding van het uitvoeringsprogramma Inrichting & Beheer Kalverpolder is bijna op zijn eind. Het programma wordt in 2016 definitief afgerond en hiervoor wordt een eindsymposium georganiseerd. 

Het buitengebied vormt onderdeel van het Groen- en Waterplan. Aangezien zich recent een aantal nieuwe ontwikkelingen (waterrecreatie en klimaatadaptatie) heeft voorgedaan die het Groen- en Waterplan raken, is in overleg met de betrokken portefeuillehouders besloten om het oorspronkelijke plan van aanpak voor het plan te actualiseren. Er komt hiervoor begin 2016 een nieuwe bestuursopdracht waarin ook het onderwerp klimaatadaptatie wordt opgenomen (zie programma 6). Wel is in 2015 het Boerenlandpad Noorderveen aangelegd.
Het samenwerken met partners om doelen te verwezenlijken gaat naar wens. Een voorbeeld hiervan is de samenwerking met Staatsbosbeheer. Met hen zijn afspraken gemaakt over het beheer van het Frans Marspad in het Guisveld.
Er is een fietspad tussen Noorderveenweg en het sportpark aangelegd. Tevens is een voetpad gerealiseerd. De wens is om hier een tweede fietspad aan te leggen. Verwacht wordt dat Rijkswaterstaat dit in 2016 goedkeurt, zodat het kan worden afgerond.

Samenwerken met partners die bijdragen aan het behouden en versterken van het cultureel erfgoed binnen Zaanstad en het uitvoeren van onze wettelijke taak.

In Zaanstad is veel kennis en deskundigheid op het gebied van erfgoed. De gemeente zoekt actief naar mogelijkheden tot samenwerking. Voorbeeld hiervan is de samenwerkingsovereenkomst met de Vereniging Zaans Erfgoed, waarbij deskundige vrijwilligers een nauwkeurige beschrijving van een aantal panden maken ter voorbereiding op aanwijzing als gemeentelijke monument. Een actief gemeentelijk aanwijzingsbeleid zorgt ervoor dat het monumentenbestand uitgebreid en up-to-date kan worden gehouden. We onderzoeken hoe bescherming van beeldbepalende panden (voornamelijk op massa en volume) voortaan via bestemmingsplannen kan worden geregeld. 
Daarnaast draagt de gemeente bij aan de instandhouding van het bestaande erfgoed door een proactieve houding naar eigenaren ten aanzien van advisering over vergunningverlening en instandhoudingssubsidies en door begeleiding van restauraties. 

De gemeente werkt actief mee aan herbestemming van monumenten. In 2015 vragen we veel aandacht voor de ingebruikname van de monumenten op het Hembrugterrein. Daarnaast worden functiewijzigingen van andere monumenten, zoals kerken en boerderijen, intensief begeleid. Herbestemmen vraagt om een flexibele aanpak: in het voortraject meebewegen waar mogelijk en grenzen stellen waar nodig, en vervolgens bij de uitvoering ondersteunen en faciliteren waar dat kan.

Vanaf 2016 is een structureel budget van € 100.000,- in de begroting opgenomen voor subsidies. In 2015 stellen we een nieuwe subsidieregeling ‘Instandhouding erfgoed’ op, met spelregels over de meest effectieve inzet van deze middelen.

Verplicht archeologisch onderzoek bij bouwprojecten vereist zorgvuldigheid maar is er ook op gericht om zo min mogelijk hinder voor het bouwproces op te leveren. De stadsarcheoloog bereidt de onderzoeken voor, begeleidt de uitvoering en publiceert over de resultaten. Zaanstad heeft een eigen depot waar bijzondere vondsten worden onderzocht, gedocumenteerd en opgeslagen. De opgedane historische kennis wordt verspreid via publicaties en bijeenkomsten.

• Actief begeleiden en initiëren herbestemmingen
• Maken beleid beeldbepalende panden en invoeren beleid in proces
• Erfgoed in de leidraad ruimtelijke kwaliteit
• Processen rondom erfgoed versimpelen en in lijn brengen met beleid prioritaire gebieden
• Maken van inventarisaties naar typen gebouwen
• Input erfgoed aan ontkaderingsopgave
• Afgeven van vergunningen activiteit monumenten
• Afgeven van subsidies m.b.t. monumenten, herbestemmingen en haalbaarheidsonderzoeken
• Pro-actieve houding en eigenaren begeleiden bij restauraties
• Aanwijzen van nieuwe monumenten in samenwerking met de Vereniging Zaans Erfgoed
• Bijdragen aan projecten zoals het Hembrugterrein
• Begeleiden van archeologisch onderzoek

Op basis van een audit is in 2015 in lijn met de erfgoedvisie een nieuw uitvoeringsprogramma erfgoed vastgesteld met daaraan gekoppeld een subsidieregeling. Bijzonder van deze regeling is dat we de eerste gemeente in Nederland zijn met een kanjerregeling waar eigenaren van monumenten aanspraak op kunnen maken.  
Door de ruimte voor een extra vaste vakspecialist is afgelopen jaar begonnen met het wegwerken van achterstanden. Dit betekent onder meer dat we, net zoals de investering aan de voorzijde van het proces, de afwikkeling na de vergunning verlening beter kunnen uitvoeren. 
De processen rondom het versimpelen van erfgoed en in lijn brengen met het beleid voor prioritaire gebieden zijn eveneens vastgelegd in een uitvoeringsprogramma. Daarnaast zien we dat de vergunningsaanvragen blijven stijgen en dat we steeds meer en meer gevraagd worden voor cultuurhistorische verkenningen in ontwikkelgebieden zoals het gebied rondom de Zaandijkerkerk en de Krimp. 

In 2015 zijn vijf nieuwe monumenten aangewezen. Door extra inhuur in november vorig jaar heeft een inhaalslag plaatsgevonden. In februari 2016 worden  9 monumenten aangewezen en zijn er 16 in procedure die in maart aan het college worden voorgelegd. 
De gemeente werkt actief mee aan herbestemming van monumenten. In 2015 is er veel aandacht geweest voor de ingebruikname van de monumenten op het Hembrugterrein, onder andere door expertmeetings voor gebouw 320 en gebouw 8. Hiervoor  is 90% van de Van Geel-gelden gebruikt. Daarnaast is voor het Hembrugterrein gewerkt aan gebiedspaspoorten die organische ontwikkeling op basis van de cultuurhistorische kwaliteiten van het terrein mogelijk maken. In het voorjaar van 2016 worden deze aan de raad gepresenteerd. Tevens is er intensieve begeleiding geweest bij de functiewijzigingen van andere monumenten, zoals kerken en de bijzondere categorie boerderijen.

Het subsidiebudget en reserves voor de instandhouding van monumenten, herbestemmingen en haalbaarheidsonderzoeken zijn gebruikt. Naast een incidentele subsidie voor de Zaandijkerkerk en een subsidie voor de Bonifatiuskerk voor het herstel van de vloer zijn er projecten intensief begeleid in de uitvoering, zoals de restauratie van de kruiswegstaties in de R.K. St.Odulphuskerk in Assendelft.
Het aanwijzen van nieuwe monumenten in samenwerking met de Vereniging Zaans Erfgoed verloopt redelijk. Het maken van redengevende omschrijvingen verloop nog niet zo vlot en soepel als gehoopt, maar het reguliere overleg en de samenwerking verlopen goed. Een extra voordeel is dat de samenwerking niet alleen producten oplevert, maar er hierdoor ook meer draagvlak ontstaat.
Een goede begeleiding van archeologisch onderzoek draagt eraan bij dat de hinder tijdens bouwprojecten zo minimaal mogelijk is. In 2015 zijn verschillende verkennende onderzoeken en opgravingen gedaan. Een voorbeeld hiervan is het onderzoek aan het Sluispad in Zaandam waarbij resten zijn gevonden van twee arbeiderswoningen uit de 18e eeuw. In één woning werden resten van vuursteenbewerking gevonden, in de andere woning lagen resten van schelpen. Wat dit betekent, is nog niet duidelijk en zal in 2016 verder worden onderzocht.

Afstoten of verhuren van grond en vastgoed tegen marktconforme koop- en huurprijzen en duurzaam beheer van maatschappelijk vastgoed.

De gemeente beheert het maatschappelijk vastgoed op een duurzame manier en voldoet daarbij aan de eisen van deze tijd. Grond en vastgoed die niet noodzakelijk zijn voor de realisatie van  beleidsdoelstellingen worden afgestoten of verhuurd tegen marktconforme koop- en huurprijzen, waarbij voor erfpachters de keuzemogelijkheid blijft om het recht van erfpacht om te zetten naar vol eigendom.

• Grond en vastgoed te koop aanbieden
• Contractenbeheer
• Regelmatige communicatie met erfpachters over de mogelijkheid tot omzetting van erfpachtgrond naar vol eigendom
• Dekking vinden om duurzaamheidsmaatregelen in te passen in de onderhoudsbegroting van het maatschappelijk vastgoed

Grond en vastgoed worden te koop aangeboden op zowel de gemeentelijke website als op websites van makelaars. Het beheren van de contracten met betrekking tot gemeentelijk vastgoed is een doorlopende activiteit en is ook afgelopen jaar uitgevoerd. In 2015 hebben 7 erfpachters de erfpachtgrond omgezet naar vol eigendom. Ook is de evaluatie omzettingen erfpacht vastgesteld. In oktober zijn de nieuwe uitvoeringsregels voor het omzetten van het recht van erfpacht naar vol eigendom ingegaan. Deze nieuwe uitvoeringsregels zijn in het gemeenteblad gepubliceerd en onder de aandacht gebracht in het Zaans Stadblad. Daarnaast is de informatie op de website aangepast.
Er is een inventarisatie gedaan om de duurzaamheidsmaatregelen in te passen in de onderhoudsbegroting van het maatschappelijk vastgoed. Hieruit is naar voren gekomen dat er een investering kan plaatsvinden op basis van een sluitende business case. Dit is in september door het college vastgesteld. Momenteel wordt geïnventariseerd voor welke panden dit mogelijk zou zijn.

Gemeentelijke middelen worden gericht ingezet voor maatschappelijk gewenste ontwikkelingen. Ontwikkelingen worden zo veel mogelijk uitgevoerd door private ontwikkelaars.

Prioritering
Gebiedsontwikkeling is veranderd van een aanbodgestuurde naar een vraaggestuurde markt met kleinschalige initiatieven, waarbij de wensen van de afnemers/gebruikers steeds belangrijker worden. Zaanstad beschikt ook de komende jaren niet over voldoende middelen (capaciteit en geld) om alle initiatieven te faciliteren. Daarom kiest de gemeente voor een heldere prioritering van onze activiteiten in wijken, buurten en gebieden in onze stad met de focus op de aandachtswijken en het voortzetten van de programma’s Inverdan, Zaan/IJ en Noordzeekanaalgebied. Dit door de halfjaarlijkse vaststelling van de RAP-lijst, met daarin op basis van de nota ‘Prioritering is noodzakelijk’ keuzes ten aanzien van het voortzetten of opschorten van projecten. Het is een dynamische lijst die door de vraag en de kansen in de markt kan veranderen. 

De rode loper
Bij kansrijke projecten die werkgelegenheid creëren, de wijkeconomie stimuleren, de maatschappelijke cohesie bevorderen of de aanjager van de ontwikkeling van een buurt of wijk kunnen zijn, kan de gemeente de ‘rode loper’ uitleggen. Voorbeelden hiervan zijn:
- Proces: met bijvoorbeeld één loket voor vestigingsaanvragen met een vast contactpersoon, maar ook de gerichte inzet van capaciteit om versnelling in procedures te realiseren
- Contacten: door gebruik te maken van kennis uit diverse netwerken
- Geld: door bijvoorbeeld financiële faciliteiten aan te bieden (subsidies, investeringen, projectbegeleidingsbudgetten en bestaande of nieuwe regelingen bij gronduitgifte)

Kleinschalige initiatieven
De gemeente is van mening dat de stad niet alleen in beweging komt bij projecten met enige omvang, maar dat ook kleine initiatieven hier een grote bijdrage aan kunnen leveren. De gemeente wil kansrijke, kleinschalige initiatieven faciliteren en stimuleren.
Bevorderen van wonen boven winkels in het kader van leefbaarheid wordt niet ingezet vanuit een grootschalige aanpak, maar via maatwerk waar zich verandering of ontwikkeling voordoet. 

Inverdan
Met het programma Inverdan werkt Zaanstad aan een nieuw stedelijk centrumgebied. Er ontstaat een gevarieerd en aantrekkelijk stadshart in Zaandam met een knooppunt in de sociale en economische ontwikkeling van het centrumgebied. De komende jaren liggen de accenten onder andere op de realisatie van de winkels op de Overbouwing Provincialeweg, het cultuurcluster, het bouwprogramma op de Eilanden, het fietsparkeren en de synagoge (zie programma 3). Het programma wordt per 2018 afgesloten, indien financieel en juridisch haalbaar. Het dan nog niet gerealiseerde bouwprogramma wordt in de vorm van zelfstandige projecten uitgevoerd.

Zaan/IJ
ZaanIJ heeft als kernvraagstuk om de braakliggende terreinen en leegstaande panden aan de Zaan en aan het IJ (Noordzeekanaal) nieuw leven in te blazen. Met het opnieuw betekenis geven aan die panden en plekken wil ZaanIJ een bijdrage in de komende decennia leveren aan de groei van Zaanstad en aan die van de metropoolregio Amsterdam. De gemeente heeft hier vooral een faciliterende rol bij initiatieven door particuliere partijen voor gebiedsontwikkelingen. Hierbij speelt ook het project Zaans Proeflokaal een hoofdrol. Dit om voor alle locaties aanvaardbare milieucondities te formuleren en creëren, zodat de toekomstige bewoners en gebruikers een goed en gezond leefklimaat tegemoet kunnen zien. Om woningbouw op de Hemmes mogelijk te maken wordt een apart bestemmingsplan gemaakt. De afgelopen jaren heeft ZaanIJ met de partners voor het Hembrugterrein de kaders gecreëerd om een organische ontwikkeling mogelijk te maken. Tegelijkertijd werd het Hembrugterrein met tijdelijke activiteiten op de kaart gezet.

Noordzeekanaalgebied 
Het programma Noordzeekanaalgebied richt zich op het ontwikkelen van het Zaanse deel van het Noordzeekanaalgebied (aan het Noordzeekanaal). Dit wordt in samenwerking met de regio opgepakt. De algemene doelstelling is: regionale versterking van de internationale concurrentiepositie met aandacht voor de leefomgeving. Dit gebeurt door het voor bedrijven aantrekkelijk te maken zich in het gebied te vestigen, om zo ook voldoende werkgelegenheid te creëren. Een duurzame ontwikkeling staat voorop, met aandacht voor het verminderen van milieuoverlast en het zorgvuldig omgaan met de schaarse ruimte. Voor Nauerna wordt gewerkt aan een nieuw bestemmingsplan en de veiligheid van de stortplaats wordt nauwkeurig gemonitord in samenwerking met de omwonenden en belanghebbenden, zoals afgesproken in de mediation-overeenkomst.

De gemeente Zaanstad ontwikkelt gezamenlijk met de RON (Regionale Ontwikkelingsmaatschappij Noordzeekanaalgebied) en BNG Gebiedsontwikkeling (zijnde de aandeelhouders van Haventerrein Westzaan CV en Bedrijventerrein Westzaan Noord CV) het bedrijvenpark HoogTij. Het gaat daarbij om een gebied met 110 hectare uitgeefbare grond. Circa 27 hectare daarvan is havengerelateerd. Uitgangspunt is een duurzaam bedrijventerrein te ontwikkelen. De gemeente heeft circa 20% van het uitgeefbare gebied in eigendom. De overige 80% is in eigendom bij de CV’s. Ondanks alle inspanningen blijft de grondverkoop achter bij de geprognosticeerde gronduitgifte. Het resultaat van de grondexploitatie HoogTij verslechtert aanzienlijk. Besluitvorming en verdere informatie worden  in de tweede helft van 2014 aan de raad aangeboden.
Voor de grondstoffenrotonde  verwijzen wij u naar programma 5.

Aandachtswijken
In de aandachtswijken Poelenburg, Zaandam-Zuid, Pelders-Hoornseveld, Kogerveldwijk, Rosmolenwijk en Wormerveer-Noord werkt de gemeente samen met woningcorporaties, ontwikkelaars, bewoners, ondernemers en andere belanghebbenden om kansrijke initiatieven te faciliteren en stimuleren. Voor de aanpak van wijkvernieuwing in Zaandam-Zuidoost blijkt grootschalige sloop/nieuwbouw niet haalbaar. De aanpak  is meer gericht op renovatie en kleinschalige ingrepen in de wijk.

Stimuleren van tijdelijk gebruik van gebouwen en gronden
Door de economische crisis stagneren bouwplannen in de stad. Hierdoor liggen terreinen langere tijd braak en staan gebouwen leeg. Dit werkt verloedering in de hand en kan leiden tot waardedaling van het gebied. Door tijdelijke ontwikkelingen kan ruimte ontstaan voor permanente ontwikkeling en ontstaat reuring. Tijdelijkheid is daarmee een middel om de stad in beweging te houden, kwalitatieve achteruitgang te voorkomen en wensen van bewoners, ondernemers en instellingen te honoreren.

ZaanIJ heeft als kernvraagstuk om de braakliggende terreinen en leegstaande panden aan de Zaan en aan het IJ (Noordzeekanaal) nieuw leven in te blazen. Het jaar 2015 kenmerkte zich door ondernemingszin bij de eigenaren en hun ontwikkelaars. De crisis is voorbij; de woningbouwmarkt trekt aan en er liggen kansen  voor nieuwe bedrijvigheid. Hierdoor waren er bij het programma ZaanIJ zelfs initiatieven van locaties die jarenlang qua herontwikkeling stil lagen: bijvoorbeeld het Kan Palenterrein en de Nuonlocatie(voormalige gasfabriekterrein) aan de Westzijde. Bij de bestaande herontwikkellocaties zijn de ontwikkelaars in 2015 actief om voortgang en tempo te maken met hun locaties. Dit wordt nu verder ontwikkeld door bijvoorbeeld de herontwikkeling van het Brokkingcomplex en het Hembrugterrein. Ook het project Zaandijkerkerk gaat in een sneltrein. Afgelopen jaar zijn hier veel successen geboekt. Zo is er een subsidie van uit de Uitvoeringsregeling subsidie stads- en dorpsontwikkeling (USSD) van de provincie Noord Holland binnengehaald. Mede door het toezeggen van deze subsidie hebben bedrijven en ontwikkelaars aangegeven mee te willen doen met dit project. Hierdoor zijn er afgelopen jaar al grote vorderingen geweest welke uiteindelijk moet leiden tot een beter woonklimaat in de omgeving. 

De gemeente Zaanstad ontwikkelt gezamenlijk met de RON (Regionale Ontwikkelingsmaatschappij Noordzeekanaalgebied), de aandeelhouders van Haventerrein Westzaan CV en Bedrijventerrein Westzaan Noord CV, het bedrijvenpark HoogTij. Besluitvorming over de doorstart van HoogTij is eind 2015 opgestart. Begin 2016 is met aandeelhouders een nieuwe organisatiestructuur overeengekomen waarin kenbaar wordt dat er met een afgeslankte uitvoeringsorganisatie verder wordt gegaan. 
In 2015 is de interesse voor HoogTij weer toegenomen, dat heeft er toe geleid dat er twee kavels zijn verkocht en in gebruik zijn genomen (Kuehne en Nagel en Netbewoond). Het Justitieel Complex Zaanstad (de PI) wordt in juni 2016 in gebruik genomen. Het herziende bestemmingsplan zal naar verwachting medio 2016 gereed zijn. Daarnaast lopen er gesprekken met geïnteresseerde klanten voor het droge en natte gedeelte.

In juli 2015 is het ontwerptraject voor het voorlopig ontwerp van het Cultuurcluster gestart. Hierin wordt ook de fietsenstalling aan de oostkant meegenomen. Een belegger heeft de intentie om het complex (synagoge met twee zijbeuken)  aan te kopen. In samenwerking met de stichting wil de belegger het pand in oude staat herstellen.

Binnen het programma Inverdan is een toename van circa 300 woningen (in de deelgebieden West en Knoop) te zien. Het huidige bestemmingsplan loopt tot medio 2016. Het nieuwe bestemmingsplan is nog niet gereed. Hiervoor komt een beheersverordening. Voor de meeste locaties in deelgebied West geldt een WABO-wijzigingsprocedure of bestemmingsplanherziening om de plannen tot uitvoer te brengen. Dit vraagt meer tijd dan de reguliere procedures.

Het Meerjaren Perspectief Grondzaken 16.1 geeft een gedetailleerder inzicht in de terugblik over  gebiedsontwikkeling. 

• Prioritering tussen ruimtelijk/fysieke projecten door de Ruimtelijke Adviesgroep Projecten op grond van de nota
• Toepassen van de rode loper bij kansrijke projecten
• Inverdan (Cultuurcluster zie programma 3, synagoge zie programma 4 prestatie 4.1), Zaan/IJ (Zaans Proeflokaal)
• Samenwerken met woningcorporaties, ontwikkelaars, bewoners, ondernemers en andere belanghebbenden in de wijken
• Kleinschalige ontwikkelingen faciliteren en stimuleren
• Stimuleren van tijdelijk gebruik van gebouwen en gronden

Het verbeteren van de doorstroming op het rijkswegennet, hoofdwegennet, vaarwegennet en het bevorderen van de doorstroming, snelheid en comfort van het openbaar vervoer en langzaam verkeer (incl. verkeersveiligheid).

Focus op het bereikbaar houden van locaties die van essentieel belang zijn voor de economische ontwikkeling en de vitaliteit van Zaanstad voor zowel personen- als vrachtvervoer en het optimaliseren van de verkeersstromen binnen de gemeente. Dit mede ten behoeve van het behoud en de versterking van de verkeersrelatie met de Metropoolregio Amsterdam.

• Uitwerken kansen Knooppuntontwikkeling/Guisweg
• Onderzoek functioneren Bernardplein na 2020
• Onderzoek Thorbeckeweg/Wibautstraat na 2020
• Verdere planvorming A8-A9
• Uitvoering HOV Zaan Corridor
• Uitvoering Verkeersplan Centrum
• Uitvoering verkeersveiligheidsplan
• Locatieonderzoek fietsenstalling Inverdan
• Vernieuwen Wilhelminasluis
• Vervanging Zaanbrug
• Faciliteren bootverbinding binnen Zaanstad en tussen Zaanstad-Amsterdam

In 2015 is nieuwe bewegwijzering aangebracht voor Zaanstad. De wijken van Zaanstad worden nu langs alle hoofdwegen  aangegeven. Daarnaast is ook het Parkeerverwijssysteem in gebruik genomen. Op deze borden kunnen automobilisten zien in welke parkeergelegenheid nog ruimte is.
De gemeente heeft afgelopen jaar de doorsteek van het fietspad Ned Benedictweg naar de Noordeinde in Wormerveer opgeleverd en de rotonde ter ontsluiting van het hemburgterrein is in gebruikt genomen. In Wormerveer is ook de Stationstraat heringericht en de VRI is vervangen. Daarnaast zijn de verkeerslichten op de kruising Communicatieweg-Dorpsstraat vervangen en er is gestart met de herinrichting en verlegging van de straat Poelenburg.
Tevens is er een bijdrage geleverd aan de aanleg van de fietstunnel bij kruising met N246 en de aanleg van het fietspad langs de N246 (tussen de S153 en de Kerkstraat). 
Tot slot is afgelopen jaar het verkeersmodel Zaanstad, dat wordt gebruikt bij studies, vernieuwd.

Het uitwerken van de kansen van knooppuntontwikkeling/Guisweg zal uitvoering krijgen in het tweede kwartaal van 2016 en worden toegevoegd aan het document van MAAK.Zaanstad. Zowel het onderzoek naar het functioneren van het Bernhardplein na 2020 als het onderzoek Thorbeckeweg/Wibautstraat na 2020 zal worden gedaan in mei en tevens worden toegevoegd aan het document van MAAK.Zaanstad.

De uitvoering van de ZaanIJtangent (voorheen HOV Zaancorridor) gaat voort. Het is een programma van deelprojecten. In 2015 is de aandacht gegaan naar de doorstroming (van de bus) naar het centrum en is er op een aantal punten (hoek Westzijde / Gedempte Gracht) een verbetering van de doorstroming aangebracht. De uitvoering van het verkeersplan Centrum is uitgesteld naar juli 2016. Er zijn campagnes geweest voor de uitvoering van het verkeersveiligheidsplan. Het locatieonderzoek fietsenstalling Inverdan wordt in april 2016 aan de raad voorgelegd. De vernieuwing van de Wilhelminasluis is (mede) een project van de provincie en is doorgeschoven naar het najaar van 2016. Wel is een aantal voorbereidende activiteiten uitgevoerd. Het ontwerp voor de vervanging van de Zaanbrug is in 2015 gemaakt en goedgekeurd. Tot slot is een bootverbinding gefaciliteerd binnen Zaanstad en tussen Zaanstad en Amsterdam. 

Voor bezoekers wordt de vindbaarheid van de parkeervoorzieningen verbeterd door de realisatie van het Dynamisch Parkeerverwijssysteem. Het betaalgemak wordt groter voor zowel bezoekers als bewoners en ondernemers door de invoering van kentekenparkeren. Kentekenparkeren verhoogt ook de efficiëntie van de gemeentelijke handhaving.

De Evaluatie Parkeren laat zien dat het parkeerbeleid onvoldoende houvast biedt voor de gemeentelijke regie op de openbare ruimte. De evaluatie laat tevens zien dat de parkeerregulering over het algemeen voldoet, maar verbeterpunten kent. Nieuw parkeerbeleid moet beide onderwerpen bundelen in integraal parkeerbeleid.

• Vaststellen nieuw Parkeerbeleid
• Invoering kentekenparkeren
• Oplevering Dynamisch Parkeerverwijssysteem (financieel bij 7.1)

Het concept  van het nieuwe parkeerbeleid wordt in februari 2016 vastgesteld door het college. In juni zal  dit nieuwe beleid definitief worden vastgesteld. Zowel de invoering van het kentekenparkeren als de oplevering Dynamische Parkeerverwijssysteem is gerealiseerd.